Quo vadis, lewico?

1 maja to Święto Pracy, które od lat utożsamiane jest z ruchami lewicowymi. W Zamościu, przy tablicy Róży Luksemburg, by uczcić ten dzień zebrała się tylko garstka ludzi. Frekwencja podczas Święta Pracy idealnie oddaje sytuację lewicy, której po ostatnich wyborach nie ma w parlamencie. Dlaczego tak jest? 



Święto Pracy to dla środowiska lewicy nie tylko okazja do przypomnienia o prawach pracowniczych, ale także do zadumy nad przyszłością tej części życia politycznego. Podziały, kłótnie i rozdrobnienie - tak w skrócie można podsumować ostatnie lata w wykonaniu ugrupowań lewicowych. W Zamościu po dawnej siedzibie lokalnych struktur SLD przy ulicy Moranda nawet szyld nie został. Przypomnijmy tylko, że po przegranej i to sromotnej Magdaleny Ogórek w ostatnich wyborach prezydenckich i braku rezygnacji z kierowania ugrupowaniem przez Leszka Millera sporo działaczy zamojskiego SLD rzuciło partyjne legitymacje.

Z tym pytaniami o sytuację i przyszłość lewej strony sceny politycznej w Polsce zwróciliśmy się do przedstawicieli środowiska akademickiego oraz zamojskich działaczy związanych z lewicą. Przed uczestnikami naszej mini-sondy postawiliśmy następujące problemy i pytania:

 

1. Co jest przyczyną faktu, że lewica jest obecnie poza parlamentem i jest rozdrobniona?

2. Jaką formułę lewica powinna przyjąć by nie zniknąć całkowicie ze sceny politycznej w Polsce? Czy zjednoczenie jest rozwiązaniem? Jeśli tak pod jakim szyldem i czyim przywództwem?

 

Prof. zw. dr hab. Henryk Chałupczak, dyrektor Instytutu Nauk Społecznych PWSZ w Zamościu:

1. Przyczyny tego stanu są wielorakie. Początek kryzysu lewicy datuje się na okres największych jej sukcesów. Otóż w latach 2001 - 2005 reprezentujący lewicę SLD zdobył w wyborach parlamentarnych ponad 40 % głosów, miał tekę premiera i tworzył z PSL rząd koalicyjny. To właśnie wtedy w działaniach rządzącej lewicy zanikły hasła sprawiedliwości i solidaryzmu społecznego. Prymat uzyskały sprawy globalne, w tym ważne dla państwa polskiego, jak wejście do Unii Europejskiej, wzrost PKB itp. Dominować zaczęły hasła liberalne, Lewica nie miała ani pomysłu ani chęci na działania wobec swojego naturalnego elektoratu, a więc najsłabszych, młodych, wrażliwych, wykluczonych, zrezygnowała z haseł otwartości światopoglądowej. Te słabości w sferze programu społecznego przejął potem PiS. Swoje znaczenie miały też nieudane zmiany generacyjne, czego przykładem był chaos i dziwactwa w szukaniu liderów. Gwoździem do trumny były ostatnie wybory prezydenckie, kiedy postawienie na egzotyczną kandydatkę uniemożliwiło wykreowanie lidera i programu na wybory parlamentarne. Oczywiście duże znaczenie miało rozbicie lewicy, w tym pojawienie się ugrupowania RAZEM, które odwołało się do klasycznych haseł lewicy.

2. W Polsce jest naturalny elektorat lewicowy, szacowany na 20 - 30 % wyborców. To tzw. prekariat a więc osoby pozostające na bezrobociu, zatrudnieni na umowach śmieciowych, wykluczeni. To młodzi ludzie nie widzący dla siebie szans oraz emeryci przerażeni nieudolnością państwa, po części tęskniący za okresem stabilizacji w PRL. To inteligencja i przedsiębiorcy opowiadający się za laickim państwem prawa, wrażliwi na hasła sprawiedliwości społecznej. Nowe szanse daje obecna polityka "dobrej zmiany" - budząca przerażenie w prawie każdym wymiarze. Do takiego elektoratu musi się odwołać lewica. Konieczna jest szeroka koalicja ludzi otwartych na innych, proeuropejska, stojąca na gruncie laickiego państwa prawa, wrażliwa społecznie. Potrzebni są też nowi, młodzi, dobrze wykształceni i nieskompromitowani liderzy.

Czy zjednoczenie jest rozwiązaniem? Jeśli tak pod jakim szyldem i czyim przywództwem?

Zjednoczenie w świecie polityki zawsze jest trudne. Obecnie katalizatorem może być pogłębiający się podział na dwie Polski: Polska PiS oraz większości pozostałych ugrupowań politycznych, od lewicy do PO, PSL oraz Nowoczesnej. Taki wymiar współdziałania może być najważniejszy. Proces jednoczenia się powinien też mieć miejsce w środowiskach lewicowych. Muszą one zakopać topory, odwołać się do klasycznie lewicowych haseł i elektoratu, znaleźć sposób dotarcia do społeczeństwa. Muszą też wykreować, co nie będzie łatwe, autentycznych liderów w myśl hasła "być albo nie być demokratycznej i sprawiedliwej Polski", w której ważne miejsce musi mieć lewica. To ostatnia chwila, by znaczący odsetek polskiego społeczeństwa uznał, że potrzebna jest im lewica, ale lewica otwarta, kreatywna, solidarna, wrażliwa na potrzeby młodych, słabszych, szukających sprawiedliwości społecznej. Właśnie teraz konieczna jest współpraca SLD, KOD, Razem, środowisk feministycznych itp.

Łukasz Kwiatkowski - przewodniczący stowarzyszenia "Zamość - nasz wspólny dom", były przewodniczący Rady Miejskiej SLD w Zamościu:
1. Lewica w Polsce ale również w całej Europie przechodzi ogromny kryzys. Na miejsce poza parlamentem sukcesywnie, przez wiele lat solidnie zapracowała. Nie małą rolę w tym procesie miały ambicje personalne wielu polityków lewicy. Wszyscy mamy w pamięci tzw. "szorstką przyjaźń", rozłamy i łączenie przez podział. Niebagatelne znaczenie miała również "luka pokoleniowa", doświadczeni politycy przez lata nie dopuszczali do głosu młodszych kolegów.

2. Powinny rozpocząć się autentyczne procesy zjednoczeniowe. Teraz jest właśnie okres który winien służyć wypracowaniu wspólnego programu uznającego poszanowanie dla konstytucji, broniącego podstawowych wartości, podkreślającego wartości europejskie. Nie możemy zapomnieć, że lewica na swoim koncie ma wiele sukcesów: wejście do Unii Europejskiej, NATO, przyjęcie nowoczesnej konstytucji Moim zdaniem należy dążyć do zjednoczenia lewicy. Wszystkie ruchy centrolewicowe, które wierzą sens zjednoczonej Europy oraz widzą potrzebę stworzenia realnego programu socjalnego powinny usiąść do rozmów. Jednak warunkiem jest dokonanie się zmiany pokoleniowej. Przypomnę, że w Zamościu podczas ostatnich wyborów samorządowych mimo popełnienia kilku błędów organizacyjnych i personalnych kandydat lewicy osiągnął wynik blisko 20%-wy co było ewenementem w naszym regionie. Biorąc to pod uwagę trzeba już dziś myśleć o tym by w następnych wyborach takie błędy wyeliminować. Nie chcę wskazywać konkretnego nazwiska przyszłego lidera lewicy ale jestem pewien że, jeżeli zjednoczenie będzie miało charakter autentyczny to przywódca sam się wyłoni. Na pewno musi to być osoba nie obciążana historycznie, która potrafi zjednoczyć wszystkie ruchy działające na lewicy. Nie przywiązuję się do szyldów tylko do ludzi. Nie miałbym nic przeciwko temu aby ten szyld był nową jakością. Osobiście zaakceptuję taką nazwę za którą opowie się większość. Na aktualnej scenie politycznej jest szansa jedynie na zjednoczoną lewicę.

Andrzej Mazurkiewicz- partia Razem:

1. Odpowiedz na pierwsze pytanie wydaje się dość prosta. Pomijając aspekty techniczne, takie jak fatalna kampania prezydencka, a później parlamentarna i decyzja startowanie w bloku tzw. ,,starej lewicy" związanej z SLD i Twoim Ruchem , są to braki strukturalno - organizacyjne nowej fali, czyli Partii Razem, oraz brak jednej wspólnej listy. Lewicę pogrążyła utrata jej WIARYGODNOŚCI! Proces ten rozpoczął się wkrótce po dojścia SLD do władzy. Lewica weszła wówczas na salony i do świata biznesu zapominając o swojej roli. To w tym okresie dopatrywałbym się dzisiejszego kryzysu .
Główna formacja po lewej stronie czyli SLD w czasie swoich rządów , ponad 10 lat temu ,odeszła od programu nowoczesnej socjaldemokracji (o ile w ogóle go miała), nie korygując neoliberalnego programu gospodarczego, odwracając się od ludzi pracy najemnej i nie pilnując równowagi między pracodawcą a pracownikiem. Nie wprowadzano rozwiązań podatkowych promujących rodziny wielodzietne, niwelujących wykluczenie społeczne. Zlekceważono problemy edukacyjne i nie rozwiązano problemów ze służbą zdrowia, itd. Będąc w opozycji główny nurt narracji skierowała na sprawy światopoglądowe.
Kolejnym powodem mizernej kondycji lewicowej w Polsce jest jej rozdrobnienie. Przyczyny tego faktu nie leżą tylko w różnicach programowych (w istocie są niewielkie), chodzi chyba bardziej o różnice pokoleniową między działaczami starej i nowej lewicy, wzajemną nieufność, brak wiarygodności i często zbyt dogmatyczne podejście to formułowanych idei. Jednak podstawową przyczyną braku szerokiego porozumienia na lewej stronie sceny politycznej moim zdaniem są problemy braku jasnej formuły lewicy we współczesnym świecie. Szeroko rozumiana socjaldemokracja musi sobie odpowiedzieć najpierw na kilka podstawowych pytań:

-Jakie są jej cele i do czego dąży?
- Za pomocą jakich środków przekazu (większość Polaków nie czyta) i w jaki sposób chce dotrzeć do społeczeństwa?
-Jak przekonać nowe pokolenia do idei państwa przyjaznego dla obywatela, neutralnego światopoglądowo, ale i szanującego tradycyjna kulturę i przywiązanie do patriotycznych idei
- Na jakim modelu patriotyzmu budować fundamenty państwa na miarę XXI wieku?
-Jak odpowiedzieć na wyzwania współczesnego świata i jak określić rolę Polski w Europie?
-Jaki wybrać model edukacji itp.?
2. Prostych odpowiedzi nie ma. Na pewno formacja ta musi otworzyć się na nowe środowiska w kierunku tzw. centrum. Stworzyć jasny i przejrzysty program. Lewica powinna szukać wspólnego mianownika dla liberalnej demokracji i socjalnych postulatów państwa opiekuńczego. Powinna znaleźć język który przekona społeczeństwo do nowoczesnej gospodarki rynkowej opartej nie tylko na własności prywatnej i do podatku progresywnego. Musi pokazać na przykładach innych krajów i przekonać wyborców do tego, że podatki to inwestycja w przyszłe pokolenia. Lewica powinna przekonać wyborców do modelu społeczeństwa otwartego, opartego na solidarności społecznej, zaufaniu i poszanowaniu człowieka i tradycji. Ludzie lewicy i środowiska z nią związane stawiają bardzo dobre diagnozy problemów współczesnej Polski, lecz gorzej jest z receptą na przyszłość.
Wydaje się że zjednoczenie lewicy jest nieuniknione. W rozbiciu formacje te nie mają szans na przyszłość, a są przecież niezbędnym elementem państwa demokratycznego, w którym powinny być reprezentowane różne poglądy i koncepcje rozwoju. Lewica musi znaleźć nowy język przekazu, nową narrację, powinna otworzyć się i przyciągać do swoich szeregów ludzi wiarygodnych i społecznie zaangażowanych w ideę równości, wolności, solidarności pokoleniowej i otwartego społeczeństwa. Proces zjednoczenia nie będzie łatwy; wydaje się, że partia Razem ma w sobie potencjał, aby do tego doprowadzić. Myślę, że w procesie zjednoczenia bardzo by się przydała pewna forma patronatu takich autorytetów jak Ryszard Bugaj czy Karol Modzelewski. Czy tak się stanie ? Czas pokaże.