Geopark Kamienny Las

Geoturystyka jest nową ideą. Jest jednym z rodzajów poznawczej, (eko) turystyki, który coraz częściej pojawia się na szlakach w Polsce i na całym świecie. Powstają parki jurajskie, podziemne trasy turystyczne, panele terenowe z informacjami o budowie geologicznej, skamieniałościach itp. Nieczynne kamieniołomy przystosowywane są do funkcji rekreacyjnej, a giełdy minerałów i skamieniałości przeżywają renesans.

Ale geoturystyka to coś więcej. Geourystyka jest dla osób bardziej wymagających, dla tych, którzy chcąc dogłębnie poznawać odwiedzane regiony wybierają oferty nietypowe, oryginalne, ciekawe i niebanalne. Geoturystyka oferuje możliwość zapoznania się z historią naturalną naszej planety, historią 4,5 mld lat przemian kontynentów, oceanów, życia na Ziemi.

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony środowiska opracował projekt pod nazwą: „Geopark kamienny las na Roztoczu”. Koncepcja geoochrony wraz z wykonaniem dokumentacji i badań naukowych niezbędnych dla funkcjonowania tej formy ochrony.

Geopark „Kamienny Las na Roztoczu” został utworzony przede wszystkim ze względu na występowanie na jego terenie skrzemieniałych pni drzew w okolicach Siedlisk. Jego ważnym walorem edukacyjnym są również odsłonięcia morskich utworów miocenu prezentujące zróżnicowane wykształcenie tych utworów oraz stanowiska kopalnej, mioceńskiej fauny i flory. Nie mniej istotnym walorem geoturystycznym Geoparku jest rzeźba Roztocza, warunkowana budową geologiczną. Jej charakterystycznymi elementami są krawędzie morfologiczne, ostańcowe wzgórza, wąwozy, źródła, wodospady i przełomowe odcinki koryt rzecznych z kaskadami oraz wodospadami a także skałki i jaskinie.

Podstawowym celem tworzenia geoparków oraz ich światowej sieci jest promocja dziedzictwa geologicznego oraz edukacja w dziedzinie nauk o Ziemi. Cel ten realizowany jest na terenach o wysokich walorach geoturystycznych poprzez optymalne wykorzystanie tych walorów a jednocześnie zrównoważony rozwój gospodarczy regionu oparty na lokalnych tradycjach gospodarczo-kulturowych, w tym tradycjach związanych z wykorzystaniem lub użytkowaniem zasobów przyrody nieożywionej.

Geopark „Kamienny Las na Roztoczu” położony jest na terenie Środkowego i Wschodniego Roztocza, w niewielkiej części – również Roztocza Zachodniego. Obejmuje powierzchnię 640 km2, z której około 48% pokrywają lasy, obszary nieleśne zajmują również 48%, natomiast tereny zabudowane – 4%. Teren ten zamieszkany jest głównie przez Polaków, choć w części południowej sporą grupę stanowi również ludność ukraińska. Średnia gęstość zaludnienia w gminach pokrywających teren geoparku waha się od 24 osób na km2 w gminie Horyniec-Zdrój, 28 osób na km2 do 46 osób na km2 w Zwierzyńcu i 58 osób na km2 w Krasnobrodzie. Na terenie Geoparku zlokalizowane są następujące miasta: Zwierzyniec, Narol, Józefów oraz około 90 wsi (sołectw).

Roztocze jest tradycyjnie uznawane za teren o wysokich walorach turystycznokrajoznawczych, jednak poziom jego zagospodarowania turystycznego jest zróżnicowany i w wielu miejscach niski. Na obszarze Geoparku rozbudowana baza turystyczna istnieje w Zwierzyńcu i jego okolicach, na obrzeżach Roztoczańskiego Parku Narodowego. Ponadto miejscowościami posiadającym turystyczną bazę usługowo-noclegową są: Horyniec Zdrój, Krasnobród (w sąsiedztwie terenu Geoparku), Narol i Józefów.
Bezpośrednimi elementami zagospodarowania turystycznego są na obszarze Geoparku szlaki turystyczne – piesze i rowerowe - oraz ścieżki edukacyjne. Sieć szlaków turystycznych jest stosunkowo gęsta i poprowadzona w ten sposób, by udostępniała najciekawsze krajoznawczo obiekty regionu.

Istniejącą już trasą edukacyjną o charakterze geoturystycznym jest ścieżka dydaktyczna „Sztolnie w Senderkach”. Walory geomorfologiczne i geologiczne obszaru Geoparku prezentują także ścieżki edukacyjne oraz lokalne (krótkie) szlaki turystyczne na terenie rezerwatów przyrody „Szum” oraz „Czartowe Pole” a także ścieżka edukacyjna poprowadzona „Po źródłach Tanwi”. Istotnym elementem zagospodarowania geoturystycznego przyszłego Geoparku będzie istniejąca już jest kolekcja geologiczna, wystawiana w Muzeum Skrzemieniałego Drewna w Siedliskach.

Na terenie Geoparku zlokalizowany jest ośrodek dydaktyczny Roztoczańskiego Parku Narodowego z muzeum, w którym znajduje się ekspozycja prezentująca problematykę geologiczno-paleontologiczną terenu Roztocza. Granice projektowanego Geoparku przylegają do granic Roztoczańskiego PN (w niewielkim fragmencie obszary Geoparku oraz Roztoczańskiego PN pokrywają się).

W granicach Geoparku znalazły się fragmenty czterech parków krajobrazowych: Szczebrzeszyńskiego PK, Krasnobrodzkiego PK, PK Puszczy Solskiej, Południowo-Roztoczańskiego PK oraz 11 obszarów Natura 2000 (w tym Obszary Specjalnej Ochrony oraz Specjalne Obszary Ochrony).

W granicach Geoparku położone są rezerwaty przyrody: „Bukowy Las”, „Czartowe Pole”, „Jalinka”, „Nad Tanwią”, „Nowiny”, „Sołokija”, „Szum”, „?ródła Tanwi” . Spośród nich rezerwatem przyrody nieożywionej jest jedynie „Czartowe Pole”, w którym przedmiotem ochrony jest przełomowy odcinek doliny rzecznej. Jednak interesujące elementy geologiczne chronione są również w rezerwatach: „Jalinka” (wychodnie osadów czwartorzędowych z fragmentami skrzemieniałego drewna), „Nad Tanwią” (przełomowy odcinek doliny rzecznej), „Szum” (przełomowy odcinek doliny rzecznej). Ponadto w granicach (lub tuż przy granicach) Geoparku zlokalizowanych jest 14 pomników przyrody żywej – pojedynczych drzew pomnikowych i grup drzew oraz 9 pomników przyrody nieożywionej, w tym odsłonięcia skalne, skałki, źródła i kaskady.

www.kamiennylas.pl

Projekt utworzenia geoparku na Roztoczu przewiduje rozbudowę i modernizację istniejącego muzeum skamieniałych drzew oraz ścieżek popularnonaukowych w i okolicach Siedlisk. Pomysłodawcy zamierzają sfinansować projekt ze środków unijnych. Liderem projektu jest gmina Lubycza Królewska, a partnerami - LOT „Roztocze", Stowarzyszenie „Nasze Siedliska" i Starostwo Powiatowe w Tomaszowie.

Dzięki opracowaniom naukowym prof. Marka Krąpca z AGH w Krakowie możliwe będzie także wpisanie geoparku w Siedliskach na światową listę geoparków UNESCO. W Polsce jak do tej pory istnieje jeden tego typu park - „Geopark Kielce" - w Górach Świętokrzyskich.