Czy przeprowadzoną w 1999 r. reformę samorządową można uznać za udaną? Jak z nałożonymi zadaniami poradziły sobie samorządy i przed jakimi nowymi wyzwaniami stoją władze lokalne? O tym wszystkim dyskutowali naukowcy i samorządowcy podczas międzynarodowej konferencji naukowej „25 lat reformy samorządowej w Polsce – aspekty społeczno-ekonomiczne i finansowe” zorganizowanej przez Akademię Zamojską.

W wydarzeniu udział wzięli m.in. przedstawiciele Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Szkoły Głównej Handlowej, Politechniki Gdańskiej, Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictw PAN, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Łuckiego Narodowego Uniwersytetu Technicznego w Łucku - badacze i wykładowcy akademiccy zajmujący się tematyką różnych sfer działania władzy samorządowej, jak np. zarządzanie kryzysowe albo sprawy społeczno-ekonomiczne oraz przedstawiciele władz lokalnych w tym m.in. prezydent Zamościa Andrzej Wnuk, przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Delegatury w Zamościu Monika Zawiślak oraz Mariusz Tłuczek, dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego Paweł Wais, burmistrz Szczebrzeszyna Henryk Matej, przewodniczący Rady Obwodowej Wołynia, a także radni i przedstawiciele urzędów gmin, miast, starostw powiatowych.

Reformę samorządową, zwaną też reformą administracyjną przeprowadził rząd premiera Jerzego Buzka. Wprowadziła ona trzystopniową strukturę podziału terytorialnego z dniem 1 stycznia 1999 roku. Jedna z czterech reform 1999 r., które wprowadziły znaczące zmiany w państwie. W wyniku reformy utworzono 16 rządowo-samorządowych województw i 308 samorządowych powiatów. Reforma miała na celu budowę samorządności i usprawnienie działań władz w terenie. Zmniejszono liczbę województw z 49 do 16. Większość miast, które straciły prawa miast wojewódzkich, weszła do grupy miast na prawach powiatu. Efektem zmian było zmniejszenie roli wojewody na rzecz marszałka województwa i samorządu wojewódzkiego. Część obiektów dotąd będąca w gestii wojewody przeszła pod zarząd poszczególnych szczebli samorządowych.

- Reforma samorządowa to tak naprawdę jedyna reforma z 1999 r., która przetrwała do dzisiaj. Patrząc z perspektywy czasu można śmiało powiedzieć, że się udała. Reforma ta pozwoliła na upodmiotowienie społeczeństwa m.in. poprzez możliwość wybierania naszych przedstawicieli na szczeblu lokalnym – w wyborach do rad gmin, miast i powiatów oraz na szczeblu regionalnym w wyborach do sejmików wojewódzkich. Wielu wójtów, burmistrzów, radnych samorządowych startowało później w wyborach parlamentarnych i w ten sposób kształtowała się elita działaczy politycznych i społecznych. Do dyskusji zaprosiliśmy nie tylko naukowców, ale również samorządowców z naszego regionu, a także gości z Ukrainy, by dzielić się doświadczeniami obu krajów w zakresie samorządności oraz integracji europejskiej - powiedziała dr Magdalena Miszczuk z Instytutu Finansów i Rachunkowości Akademii Zamojskiej, przewodnicząca komitetu organizacyjnego konferencji.

Celem wydarzenia była ocena funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego, ze szczególnym uwzględnieniem powiatów i województw, które 25 lat temu zostały powołane, a także identyfikacja wyzwań i zagrożeń stojących przed tymi jednostkami w przyszłości. W trakcie obrad poruszono różne kwestie, w tym m.in.: genezę reformy samorządowej, dyskusje nad kompetencjami i kształtem powiatów i województw, polski samorząd regionalny i lokalny na tle tendencji europejskich, samorząd terytorialny a politykę rozwoju lokalnego i regionalnego, odporność samorządu na kryzys gospodarczy, pandemię, wojnę w Ukrainie, ocenę stanu i kierunki zmian finansów samorządowych, społeczno-ekonomiczne konsekwencje reformy samorządowej dla miasta powiatowych i wojewódzkich (byłych wojewódzkich) oraz doświadczenia polskiej reformy samorządowej dla przebudowy Ukrainy.

Konferencja pt. „25 lat reformy samorządowej w Polsce – aspekty społeczno-ekonomiczne i finansowe” została zorganizowana przez Instytut Finansów i Rachunkowości Wydziału Nauk Społecznych i Humanistycznych Akademii Zamojskiej. Odbyła się 14 grudnia 2023 r. w sali Consulatus zamojskiego ratusza.