Dziś swój jubileusz 95-lecia obchodziła Książnica Zamojska im. Stanisława Kostki Zamoyskiego.

Zasadniczo biblioteka najczęściej kojarzy się z wypożyczalnią książek, czytelnią, źródłem wiedzy o literaturze. Czas płynie i wyzwania oraz zadania ulegają zmianie. Dzisiaj Książnica Zamojska poza swoimi tradycyjnymi funkcjami pełni rolę centrum życia kulturalnego miasta. Tutaj odbywają się spotkania Dyskusyjnego Klubu Książki, seminaria naukowe, spotkania z ciekawymi ludźmi, konkursy edukacyjne, wystawy, wernisaże. W zeszłym roku odbyło się ponad 1200 wydarzeń, w których udział wzięło ponad 41 tysięcy osób.

Oprócz biblioteki głównej w skład Książnicy wchodzi również 6 filii bibliotecznych, znajdujących się na zamojskich osiedlach oraz 4 punkty biblioteczne.

-Od ubiegłego roku chwalimy się Biblioteką Cyfrową Książnicy Zamojskiej, która powstała dzięki udziałowi w projekcie Lubelska Biblioteka Wirtualna. Dzięki temu udostępniamy ponad 1800 dokumentów, regionalnych czasopism. Mamy także bardzo bogatą ofertę dla osób niepełnosprawnych, tu jest ośrodek czytelnictwa osób niepełnosprawnych. Organizujemy seminaria z cyklu "Budowanie przyjaznego świata dla osób niepełnosprawnych". - wyliczała Danuta Kawałko, dyrektor Książnicy Zamojskiej.
Jak dodała w ubiegłym roku Książnica zanotowała ponad 14 tysięcy czytelników. Są to głównie osoby starsze, co związane jest z niżem demograficznym, który odbija się również na liczbie czytelników.

Warto dodać, że biblioteka staje się przyjazna nawet "dłużnikom", którzy przetrzymali książki i muszą liczyć się z karami, organizując dla nich dni abolicji, kiedy to mogą zwrócić książki i uniknąć kar. Książnica angażuje się także w promowanie idei czytelnictwa czego efektem jest Zamojski Festiwal Książki.

Rys historyczny

Zamysł, aby miejską bibliotekę prowadził samorząd pojawił się w 1920 r. Regulacje prawne z tym związane, przydział lokalu i jego urządzenie oraz zakup książek były tematem obrad Rady Miasta w latach 1920-1921. W 1921 roku powołano stowarzyszenie Biblioteka Publiczna im. Jana Zamoyskiego w Zamościu, którego rejestracji dokonano w roku następnym. Bibliotekę utworzono w oparciu o księgozbiór przekazany przez Towarzystwo Akcyjne "Ziemianin" i bibliotekę zarządzaną przez Reginę Kłossowską. Przejęcie biblioteki przez władze miejskie zapewniło jej coroczne finanse na utrzymanie lokalu i zakup książek. Fundusze na działalność przydzielał zarówno Zarząd Miejski, jak i Wydział Powiatowy. W pierwszych latach bibliotekę prowadziła Regina Kłossowska, następnie Stanisława Lewicka, w 1934 r. zarząd biblioteki objął mecenas Henryk Rosiński. Kolejnymi kierownikami były: Ludwika Gołkowska (1934-1937) i Halina Górczyńska (1937-1941). Z czasem działalność biblioteki była niewystarczająca w stosunku do potrzeb społecznych. Powołane do wspierania działalności biblioteki stowarzyszenie było tworem formalnym i w 1927 roku uległo rozwiązaniu. Majątek biblioteki w formie darowizny przejęło zamojskie Koło Miłośników Książki. Zmiana ta dokonała się, m. in. z inicjatywy Zygmunta Klukowskiego.
Po wybuchu II wojny światowej Biblioteka Publiczna im. Jana Zamoyskiego w Zamościu zachowała swój dotychczasowy lokal w gmachu magistratu. Z czasem Niemcy rozpoczęli systematyczne kontrole księgozbioru. Ich efektem było zniszczenie części książek szkodliwych zdaniem okupanta, przez zatopienie w bagnie za miejską elektrownią. Bibliotekę zamknięto z końcem 1941 roku. Poprzedziła je akcja wypożyczania cenniejszych książek na przechowanie u czytelników. M. in. duży zbiór książek przechował we własnym domu Władysław Kabat - kustosz zamojskiego muzeum.
Po wojnie, decyzję o powołaniu biblioteki podjęło Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w dniu 18 listopada 1944 r. Prowadzenie biblioteki miejskiej powierzono Towarzystwu Uniwersytetu Robotniczego. Podjęto prace nad katalogowaniem książek, akcję zbierania książek (w dniach 3-4 grudnia 1944 r. zebrano 2 tysiące egzemplarzy) oraz zbiórkę pieniędzy na cele biblioteczne. Otwarcie biblioteki miało miejsce 8 maja 1945 roku, w lokalu przy ul. Kołłątaja 6. Kierownictwo i prowadzenie biblioteki powierzono Annie i Irenie Todys (1945-1047).
Wraz z utworzeniem województwa zamojskiego, 1 lipca 1975 roku powołano Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną w Zamościu, wraz z zespołami terenowymi w Biłgoraju, Hrubieszowie, Tomaszowie Lubelskim i Zamościu. Zespoły pełniły funkcję koordynacyjną i instruktażową dla bibliotek gminnych. Zadaniem biblioteki, jako głównej publicznej biblioteki województwa, oprócz obsługi mieszkańców Zamościa, było także rozwijanie i zaspokajanie potrzeb czytelniczych oraz informacyjnych regionu. Biblioteką kolejno kierowali dyrektorzy: Kazimierz Buczek (1976-1991) i Krystyna Gruszka (1991-2008) oraz ich zastępcy: Irmina Szyper (1975-1979), Witold Tkaczyk (1980-1982), Regina Pałczyńska (1982-1988) oraz Halina Biniek (1996-2008).
Kolejną reorganizację przeszła biblioteka publiczna w 1999 roku, wraz z likwidacją województwa zamojskiego. Biblioteka straciła status biblioteki wojewódzkiej. Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Zamościu stała się samorządową instytucją kultury prowadzoną przez Urząd Miasta Zamość, z zadaniami biblioteki powiatowej. W czerwcu 2005 roku placówka przeniosła się do nowej siedziby przy ul. Kamiennej 20, zlokalizowanej w adaptowanym dla jej potrzeb dawnym budynku koszarowym z początku XX wieku. Dnia 19 maja 2006 roku, podczas jubileuszu 85-lecia biblioteki publicznej w Zamościu, nadano jej imię Stanisława Kostki Zamoyskiego, twórcy Biblioteki Ordynacji Zamojskiej. Podczas tej uroczystości zamojska biblioteka została odznaczona medalem Bibliotheca Magna-Perennisque, przyznanym przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Uchwałą Rady Miejskiej z 26 maja 2008 r. biblioteka zmieniła nazwę na: Książnica Zamojska im. Stanisława Kostki Zamoyskiego w Zamościu. Do 2008 r. dyrektorem Książnicy była Krystyna Gruszka, następnie Halina Zielińska (2008-2009), a od 2009 roku funkcję tę pełni Danuta R. Kawałko.
Biblioteka miejska była jedyną placówką publiczną na terenie Zamościa w latach 1945-1953. Pierwszą filię miejską powołano w 1954 roku (mieściła się kolejno w lokalach przy Nowym Rynku, ul. Lwowskiej i ul. Konopnickiej). W 1965 r. utworzona została kolejna biblioteka filialna na osiedlu Karolówka. Lata 70. przyniosły powołanie trzeciej filii, a w latach 1980-1986 zorganizowano 8 kolejnych bibliotek filialnych. Tym samym w roku 1995 sieć bibliotek publicznych w Zamościu tworzyła Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, 11 bibliotek filialnych i 4 punkty biblioteczne. Stan taki utrzymywał się do roku 2005. W poszczególnych latach zmieniała się liczba punków bibliotecznych, uzupełniających pracę bibliotek. Pierwsze trzy pojawiły się w 1955 roku. Największą ich liczbę (10) odnotowano w roku 1990. W kwietniu 2005 roku, w wyniku reorganizacji sieci Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej zlikwidowano 5 bibliotek filialnych. Obecnie sieć bibliotek publicznych Książnicy Zamojskiej tworzą: Biblioteka Główna, sześć bibliotek filialnych i 3 punkty biblioteczne.
Główne cele i kierunki pracy Książnicy Zamojskiej są każdego roku dostosowywane do oczekiwań czytelników, aktualnych priorytetów polityki kulturalnej miasta, bieżących zadań biblioteki, przypadających rocznic.
Nowy gmach biblioteki przy ul. Kamiennej 20 w Zamościu, oddany do użytku w 2005 roku, stworzył sprzyjające warunki do pozyskania i obsługi nowych grup użytkowników. Książnica staje się centrum informacji, instytucją przyjazną i otwartą, miejscem spotkań społeczności lokalnej i jej integracji oraz aktywności kulturalnej różnych grup społecznych. Żywo reaguje na wszelkie przemiany zachodzące w otoczeniu. Dokonuje zmian w profilu gromadzenia zbiorów oraz działalności edukacyjno-kulturalnej, nierozerwalnie związanej z kształtowaniem wizerunku biblioteki w środowisku. Ze swą ofertą wychodzi na przeciw oczekiwaniom mieszkańców i czytelników.