Świadomość NAFLD w populacji polskiej

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) jest aktualnie jednym z poważniejszych wyzwań medycznych. Uznawana jest za globalną epidemię¹ i może dotyczyć nawet 9 mln Polaków². Zbyt późne rozpoznanie i brak leczenia, mogą powodować progresję do bardziej zaawansowanych stadiów choroby, prowadząc u części pacjentów do rozwoju włóknienia, marskości lub raka wątrobowokomórkowego³. Jak pokazują wyniki II edycji przeprowadzonego na zlecenie Sanofi badania IPSOS⁴, choć poziom wiedzy na temat NAFLD jest w społeczeństwie polskim wciąż niski, w niektórych aspektach widoczny jest procentowy wzrost w stosunku do rezultatów I fali, chociaż nie wszędzie procent ten jest dwucyfrowy.

Celem zrealizowanej w styczniu 2021 r. przez agencję IPSOS II edycji badania, było uzyskanie informacjio wiedzy Polaków na temat roli wątroby, diagnoza społeczna postaw i zachowań z nią związanych oraz ocena świadomości NAFLD. Istotnym było również porównanie wyników I i II fali badania, tak aby zaobserwować zmiany dotyczące powyższych czynników i ocenić wpływ podejmowanych inicjatyw edukacyjnych w obszarze NAFLD, na wzrost świadomości choroby.

Z II edycji raportu4 „Polacy a niealkoholowe stłuszczenie wątroby” wynika, że ponad połowa respondentów wie, że o wątrobę należy odpowiednio dbać. I choć wiedza na jej temat jest nadal ograniczona, to jednak większa niż w I fali badania. 40% w 2021 vs 35% w badaniu z 2019 r. jest świadomych, że ma ona zdolność do regenerowania i odbudowywania się, już 42% badanych (vs 36% w I fali badania) zdaje sobie sprawę, że jest głównym organem, który bierze udział w procesie detoksykacji.

Niepokojące są wciąż wyniki znajomości objawów wskazujących na choroby wątroby. Aż 65% Polaków uważa, że to ból brzucha może sygnalizować problemy z wątrobą. Pozytywny jest natomiast fakt, że symptomy typowe dla chorób narządu (m.in. zmęczenie i osłabienie, utrata apetytu) wymienia więcej osób niż w I fali badania (relatywnie 49% vs 43% w 2019 r., 42% vs 40% w 2019 r.).

Najbardziej rozpowszechnionym sposobem dbania o wątrobę jest stosowanie odpowiedniej diety. Świadomość tego faktu wzrosła aż o 8% w porównaniu z I falą badania (49% vs 41%). Znaczny wzrost nastąpił również w przypadku odpowiedzi: „ograniczam tłuste jedzenie” (67% vs 59%), „nie jadam w fast-foodach” (57% vs 46%!), „ograniczam nadmiar cukrów” (51% vs 39%!), „staram się pić dużo wody” (wzrosto 16%).

Problemem okazuje się diagnostyka chorób wątroby - tylko 8% respondentów (2% mniej niż w I fali) wykonywało badania w tym w kierunku w przeciągu ostatniego roku (badania krwi, USG). 49% (vs 41%w 2019 r.) nie zrobiło tego nigdy.

W badaniu weryfikowano również wiedzę respondentów na temat samej niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Analizy odpowiedzi z obu edycji badania wykazały, że o jest 15% mniej osób (57% vs 72% w 2019 r.), które nigdy nie spotkały się z tym terminem, wzrosła też o 8% (23% vs 15% w 2019 r.) liczba osób, które z tym terminem się zetknęły. Mniej ponadto osób (78% vs 81% w I fali) ze wskaźnikiem BMI powyżej 40 kg/m2 (otyłość stopnia III) wskazało brak znajomość NAFLD. Jest to istotne, gdyż częstość występowania NAFLD jest w znacznym stopniu związana z epidemią otyłości⁵.

Nastąpiły pozytywne zmiany w świadomości respondentów w kwestii czynników ryzyka NAFLD. Największy, 12% wzrost dotyczy odpowiedzi „tłuste jedzenie”, 8% wzrost „nieregularne jedzenie”, o 7% wzrosła świadomość czynnika najistotniejszego - nadmiernego spożywania cukru i słodyczy. Niestety, zwiększyła się o 5% liczba odpowiedzi „alkohol” (75% vs 70% w 2019 r.), pomimo iż w samym pytaniu jest mowa o chorobie „niealkoholowej”.

Kolejne wynikające z analizy dane dotyczą odpowiedzi na pytanie „Czy wie Pan/i, że niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby może być groźna i prowadzić do marskości wątroby?”. Twierdząco odpowiedziało na nie 49% badanych, co oznacza 9% wzrost.

Podsumowując, należy stwierdzić, że wiedza Polaków na temat wątroby i NAFLD wciąż pozostawia wiele do życzenia. Pozytywnym jest natomiast fakt, że ta świadomość zwiększyła się, chociaż nie wszędzie procent ten jest dwucyfrowy. Respondenci mają większą świadomość samej wątroby i pełnionych przez nią funkcji, objawów wskazujących na jej choroby, czynników ryzyka, w większym stopniu deklarują prawidłowe zachowania w kwestii dbania o wątrobę. Więcej również osób wie, że to choroba groźna i prowadzić może do marskości.

Powyżej przytoczone dane pokazują wyraźnie, że tworzone i prowadzone przez firmę Sanofi akcje edukacyjne w ramach kampanii „Wątroba się sprawdza” (m.in. Ogólnopolski Test Wątroby na platformie kampanii) oraz ogólnopolska akcja badań screeningowych „Postaw na zdrowie - zbadaj wątrobę”(w specjalnym busie, mieszkańcy 15 miast Polski bezpłatnie mogli wykonać profilaktycznie badanie, określające stan tego narządu pod kątem stopnia stłuszczenia) spowodowały realny i mierzalny wzrost świadomości wątroby i NAFLD wśród populacji polskiej.

Z drugiej strony pokazują również, że jest jeszcze sporo do zrobienia i absolutnie koniecznym jest kontynuowanie odpowiednich działań - realizowanie akcji świadomościowych i profilaktycznych dla pacjentów.

1 Czarnecka K. i in. Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby – od prostego stłuszczenia do transplantacji wątroby. Hepatologia 2018; 74-75;

2 Hartleb M., https://www.termedia.pl/nafld/Prof-Marek-Hartleb-Stluszczenie-watroby-wystepuje-u-20-25-proc-Polakow,31922.html,  data wejścia 26.02.2021.

3 Gundermann KJ et al. Activity of essential phospholipids (EPL) from soybean in liver diseases. Pharmacol Rep 2011; 63(3): 643–59.

4 Analizy przygotowane na podstawie wyników raport z badania metodą CAPI realizowanego przez Ipsos Sp. z o. o : “Polacy, a niealkoholowe stłuszczenie wątroby”. Reprezentatywna próba Polaków w wieku 15+; N=1006. Realizacja 14 -18.01.2021. Dane w posiadaniu firmy.

5 Mark Benedict, Xuchen Zhang. Non-alcoholic fatty liver disease: An expanded review. World J Hepatol. 2017 Jun 8; 9(16): 715–732. doi: 10.4254/wjh.v9.i16.715

II edycja badania „Polacy a niealkoholowe stłuszczenie wątroby” Podsumowanie*

Metoda: CAPI (Computer Assisted Personal Interviews), wywiady f2f

Liczba odpowiedzi: 1006

Czas zbierania analizowanych odpowiedzi: 14 - 18.01.2021 r.

Cel testu: Zbadanie wiedzy Polaków dotyczącej wątroby (w szczególności świadomości roli wątrobyw organizmie człowieka i wiedzy na temat funkcji spełnianych przez ten narząd). Ocena wiedzy na temat niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD). Postawy i zachowania związane z wątrobą – diagnoza społeczna.

W podsumowaniu przedstawione zostały wybrane dane poddane analizie.

W badaniu wzięło udział 52% kobiet oraz 48% mężczyzn. Największą grupę badanych - 31%, stanowiły osoby w wieku powyżej 59 lat. Pod względem wykształcenia najbardziej liczną grupę reprezentowały osobyz wykształceniem średnim - 34%.

Z II edycji raportu „Polacy a niealkoholowe stłuszczenie wątroby” wynika, że ponad połowa respondentów wie, że o wątrobę należy odpowiednio dbać. I choć wiedza na jej temat jest nadal ograniczona, to jednak większa niż w I fali badania. 40% w 2021 vs 35% w badaniu z 2019 r. jest świadomych, że ma ona zdolność do regenerowania i odbudowywania się, już 42% badanych (vs 36% w I fali badania) zdaje sobie sprawę, że jest głównym organem, który bierze udział w procesie detoksykacji.

Niepokojące są wciąż wyniki znajomości objawów wskazujących na choroby wątroby. Aż 65% Polaków uważa, że to ból brzucha może sygnalizować problemy z wątrobą. Pozytywny jest natomiast fakt, że symptomy typowe dla chorób narządu (m.in. zmęczenie i osłabienie, utrata apetytu) wymienia więcej osób niż w I fali badania (relatywnie 49% vs 43% w 2019 r., 42% vs 40% w 2019 r.)

Najbardziej rozpowszechnionym sposobem dbania o wątrobę jest stosowanie odpowiedniej diety. Świadomość tego faktu wzrosła aż o 8% w porównaniu z I falą badania (49% vs 41%). Znaczny wzrost nastąpił również w przypadku odpowiedzi: „ograniczam tłuste jedzenie” (67% vs 59%), „nie jadam w fast-foodach” (57% vs 46%!), „ograniczam nadmiar cukrów” (51% vs 39%!), „staram się pić dużo wody” (wzrosto 16%).

Problemem okazuje się diagnostyka chorób wątroby - tylko 8% respondentów (2% mniej niż w I fali) wykonywało badania w tym w kierunku w przeciągu ostatniego roku (badania krwi, USG). 49% (vs 41%w 2019 r.) nie zrobiło tego nigdy.

W badaniu weryfikowano również wiedzę respondentów na temat samej niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Porównanie odpowiedzi z obu edycji badania wykazało, że o jest 15% mniej osób (57% vs 72% w 2019 r.), które nigdy nie spotkały się z tym terminem, wzrosła też (8% - 23% vs 15%w 2019 r.) liczba osób, które z tym terminem się zetknęły. Mniej ponadto osób (78% vs 81% w I fali) ze wskaźnikiem BMI powyżej 40 (otyłość stopnia III) wskazało brak znajomość NAFLD. Jest to istotne, gdyż częstość występowania NAFLD jest w znacznym stopniu związana z epidemią otyłości.

Nastąpiły ponadto pozytywne zmiany w świadomości respondentów w kwestii czynników ryzyka NAFLD. Największy, 12% wzrost dotyczy odpowiedzi „tłuste jedzenie”, 8% wzrost „nieregularne jedzenie”, o 7% wzrosła świadomość czynnika najistotniejszego - nadmiernego spożywania cukru i słodyczy. Niestety, zwiększyła się o 5% liczba odpowiedzi „alkohol” (75% vs 70% w 2019 r.), pomimo iż w samym pytaniu jest mowa o chorobie „niealkoholowej”.

Kolejne wynikające z analizy dane dotyczą odpowiedzi na pytanie „Czy wie Pan/i, że niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby może być groźna i prowadzić do marskości wątroby?”. Twierdząco odpowiedziało na nie 49% badanych, co oznacza 9% wzrost.

Podsumowując należy stwierdzić, że wiedza Polaków na temat wątroby i NAFLD wciąż pozostawia wiele do życzenia. Pozytywnym jest natomiast fakt, że świadomość Polaków na temat NAFLD zwiększyła się, chociaż nie wszędzie procent ten jest dwucyfrowy. Respondenci mają większą świadomość samej wątrobyi pełnionych przez nią funkcji, objawów wskazujących na jej choroby, czynników ryzyka, w większym stopniu deklarują prawidłowe zachowania w kwestii dbania o wątrobę. Więcej również osób wie, że to choroba groźna i prowadzić może do marskości.

Powyżej przytoczone dane pokazują wyraźnie, że tworzone i prowadzone przez firmę Sanofi aktywności społeczne i edukacyjne w ramach kampanii „Wątroba się sprawdza” oraz ogólnopolska akcja badań profilaktycznych „Postaw na zdrowie - zbadaj wątrobę” spowodowały realny i mierzalny wzrost świadomości wątroby i NAFLD wśród populacji polskiej.

Z drugiej strony pokazują również, że jest jeszcze sporo do zrobienia i absolutnie koniecznym jest kontynuowanie odpowiednich działań społecznych - realizowanie akcji świadomościowych i profilaktycznych dla pacjentów.

*Analizy przygotowane na podstawie wyników raport z badania metodą CAPI realizowanego przez Ipsos Sp. z o. o: “Polacy, a niealkoholowe stłuszczenie wątroby”. Reprezentatywna próba Polaków w wieku 15+; N=1006. Realizacja 14 -18.01.2021. Dane w posiadaniu firmy.