Szczebrzeszyn: 2019 rokiem dr. Zygmunta Klukowskiego?

W związku z dwiema rocznicami które przypadają w 2019 roku: 100-lecia przyjazdu do Szczebrzeszyna oraz 60. rocznica śmierci dr. Zygmunta Klukowskiego pojawił się pomysł ustanowienia na terenie Miasta i Gminy Szczebrzeszyn roku 2019 Rokiem dr. Zygmunta Klukowskiego. Stosowny wniosek trafił już do Władz Miasta.

Zygmunt Klukowski przynależy do najwybitniejszych i najbardziej znanych mieszkańców Szczebrzeszyna. Przyjechał do naszego miasta 20 października 1919 roku. Był dyrektorem Szpitala pw. św. Katarzyny, lekarzem, regionalistą, bibliofilem, nauczycielem higieny w miejscowym seminarium nauczycielskim, społecznikiem, kronikarzem Zamojszczyzny, żołnierzem Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Mieszkał i pracował, z niewielkimi przerwami, w Szczebrzeszynie 40 lat.

To właśnie w naszym mieście prowadził przez wiele lat praktykę lekarską, lecząc i dając pociechę wszystkim potrzebującym. Tutaj rodziły się jego pomysły kulturalne, chęć wdrażania ich w życie. Zajmowane przez niego mieszkanie, a zwłaszcza gabinet z ogromną ilością niezwykle cennych książek były zawsze gościnnym miejscem, w których miał przyjemność gościć wybitnych przedstawicieli kultury i nauki.

Dociekliwie studiując historię Szczebrzeszyna, nie zapominał o potrzebach miasta, choćby przyczyniając się do przeniesienia z Zamościa Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. Zamoyskich, utworzenia łaźni miejskiej. Jako świadek historii i aktywny jej uczestnik, nie opuścił Szczebrzeszyna w czasie wojny polsko-bolszewickiej. To nie gdzie indziej tylko w Szczebrzeszynie kontynuował swoje badania naukowe dotyczące historii medycyny, pisząc pracę habilitacyjną, która miała dać mu tytuł naukowy profesora.

Wracał zawsze do Szczebrzeszyna, który oczarował go wielowiekową historią. Wyjeżdżał z niego, aby w nieodległym Zamościu powołać Koło Miłośników Książki, Bibliotekę Miejską, Muzeum Regionalne, zorganizować Zjazd Szymonowiczowski czy redagować "Tekę Zamojską. Kwartalnik Regionalny". W Szczebrzeszynie rodziły się jego pomysły wydawnicze, bibliofilskie, kulturalne i społeczne.

W czasie II wojny światowej był żołnierzem Wojska Polskiego, a potem Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej oraz lekarzem oddziałów partyzanckich. Gromadził wówczas dokumenty ruchu oporu na Zamojszczyźnie, wspomnienia, dzienniki i relacje, które potem ukazały się w formie czterech tomów "Materiałów do dziejów Zamojszczyzny w latach 1939-1944". W Szczebrzeszynie pisał wspomnienia z okresu XX-lecia międzywojennego i dzienniki w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu.

Po II wojnie światowej założył z kilkoma mieszkańcami Szczebrzeszyna Komitet Odbudowy Szkół, dlatego też już  1 września 1944 r. w gimnazjum w Szczebrzeszynie odbyły się zajęcia. W 1948r. był inicjatorem  powołania Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczebrzeszynie.

Rok wcześniej został powołany na świadka oskarżenia w sprawie pacyfikacji Zamojszczyzny. Uczestnicząc w jednym z  procesów  norymberskich (proces funkcjonariuszy Głównego Urzędu Rasy i Osadnictwa SS), przedstawił Europie i światu tragiczny los mieszkańców naszego regionu w czasie niemieckiej okupacji.

Nigdy nie opuścił miasta z własnej woli. Po zakończeniu działań wojennych zapłacił bardzo dużą cenę za przynależność do Armii Krajowej i odmowę współpracy z nowymi władzami komunistycznymi, w tym także ukrycie archiwum oddziałów AK. Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie skazał go wtedy na 2 lata pozbawienia wolności w zawieszeniu. Został ponownie aresztowany  w lipcu 1952 roku (miało to związek z działalnością przysposobionego syna Tadeusza, który związał się z podziemną organizacją "Kraj", za co ten został skazany na karę śmierci i rozstrzelany 31 czerwca 1953 w więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie); doktor został skazany na 10 lat więzienia. Dopiero w 1956r. został zrehabilitowany; otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, a w czerwcu 1959 roku najwyższe odznaczenie bibliofilskie - Order Białego Kruka ze Wstęgą Białej Myszy. W lipcu 1959 roku odebrał nagrodę tygodnika Polityka za "Dziennik z lat okupacji", jako najlepszy zapis (II wojny światowej) w najnowszej historii Polski. Umarł 23 listopada 1959 w Szczebrzeszynie.