Czy można unieważnić umowy kredytów frankowych?

Od roku 2005 kredytów we frankach zaczęło lawinowo przybywać. Częstą praktyką przy zaciąganiu tego typu zobowiązań było stosowanie w umowach tzw. Klauzul indeksacyjnych. Polegały one na narzucaniu zasad przeliczania kwoty kredytu oraz kwoty spłacanych rat z franków na złotówki, po kursie jednostronnie ustalonym przez banki. Zastosowanie tego typu mechanizmu powoduje, iż w praktyce kredyt taki, nie jest kredytem zaciąganym w walucie obcej, a jedynie indeksowanym do waluty obcej. Stosowanie tego rodzaju klauzul umownych zostało uznane one za niedopuszczalne w szeregu wyroków sądowych w sprawach o kontrolę wzorców umownych.

Z klauzulami indeksacyjnymi, do czynienia mamy wówczas, kiedy kredyt został udzielony i wykorzystany w złotówkach, jednak zgodnie z postanowieniami umowy był kredytem denominowanym na franki szwajcarskie, co oznacza, że po jego wykorzystaniu kwota kredytu była przeliczana ze złotówek na franki szwajcarskie po kursie wewnętrznie ustalonym przez banki według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w danym banku. Od chwili denominacji saldo kredytu wyrażone zostało w walucie obcej, również spłata kredytu miała odbywać się na alogicznych warunkach - każdorazowo rata kredytu wyrażona w walucie obcej (z uwagi na wcześniejszą denominację kredytu do tej waluty przy jego wykorzystaniu) przeliczana była na złote według kursu wewnętrznie ustalonego przez bank na dzień zapłaty. Jednakże tego typu postanowienia umowne są sprzeczne z art. 385(1) § 1 k.c. zgodnie z którym, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Oznacza to, zatem, że w praktyce można domagać się unieważnienia takiego zapisu umowy kredytowej, a nawet całej umowy.

W przypadku unieważnienia postanowień umowy zawierających niedozwolone postanowienia indeksacyjne, postanowienia takie uznaje się za bezskuteczne. Oznacza to, że kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego należy traktować jakby był zaciągnięty w walucie polskiej. Oprocentowanie jednak pozostaje takie jak w umowie, a więc oparte o stawkę LIBOR. Zatem Kredyt zmieni się w kredyt złotówkowy, ale z niskim oprocentowaniem kredytów walutowych LIBOR. Ponadto w takim przypadku nie tylko kredytobiorca uzyska zwrot nadpłaconych już rat, ale również  raty należne w przyszłości również muszą zostać obniżone poprzez ustalenie ich wysokości o stawkę LIBOR, jednak przy jednoczesnym uznaniu kredytu za zobowiązanie zaciągnięte w walucie polskiej.

Z uwagi na zastosowanie klauzul indeksacyjnych może dojść również do unieważnienia całej umowy takie stanowisko wyraził Sąd Okręgowy Warszawie, Wydział III Cywilny w wyroku z dnia 22 sierpnia 2016 r. Sygn. akt III C 1073/14 stwierdzając, iż: "konieczność pominięcia przy rozpatrywaniu umowy postanowienia określającego kurs waluty, przy zastosowaniu, którego ma nastąpić przeliczenie (indeksacja) kwoty kredytu na walutę obcą, a co za tym idzie ustalenie wysokości zobowiązania stanowiącego podstawę naliczania odsetek. Ustalenie owego kursu jest przy tym niezbędne dla wykonania umowy, brak tego postanowienia umownego uniemożliwia, bowiem dokonanie indeksacji kwoty kredytu. Brak możliwości dokonania indeksacji oznacza zaś brak możliwości ustalenia kwoty zadłużenia w walucie obcej, a co za tym idzie brak możliwości ustalenia zarówno wysokości rat spłaty jak i wysokości oprocentowania." Zatem w przytoczonym wyroku Sąd uznał, że klauzula indeksacyjna stanowi postanowienie określające główne świadczenia stron, a brak klauzuli indeksacyjnej uniemożliwia ustalenie kursu, po którym winno nastąpić przeliczenie na zobowiązanie w walucie obcej, a co za tym idzie, nie jest możliwe ustalenie wysokości zobowiązania głównego oraz należnych odsetek. W związku z powyższym, Sąd uznał, że umowa kredytu indeksowanego, po eliminacji niedozwolonej indeksacji, nie może być wykonana, a sama umowa jest nieważna. W takiej sytuacji zobowiązanie wynikające z umowy kredytu uznanej za nieważną, nigdy nie powstało, a strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły.

Nieważność umowy oznacza obowiązek zwrotu świadczeń, kredytobiorca zwraca kredyt w wysokości nominalnej pomniejszony o wszystkie dotychczasowe wpłaty. Zatem kredytobiorca zwraca rzeczywisty kapitał, który otrzymał od banku przy wypłacie kredytu bez odsetek prowizji i innych ubocznych kosztów. Najprościej rzecz ujmując, jeżeli w związku z zawartą umową kredytową kredytobiorca otrzymał 200 000 zł, ma obowiązek zwrócić tą kwotę pomniejszoną o raty dotychczas wpłacone, przy czym zarówno raty odsetkowe, kapitałowe oraz kwoty wynikające ze zmiany kursów waluty obcej przeznaczane są w całości na spłatę kapitału kredytu.

Informujemy jednocześnie czytelników portalu roztocze.net, posiadających kredyty indeksowane do walut obcych, iż prawnicy współpracujący z Fundacją Experto Pro Bono nieodpłatnie przeanalizują Państwa sprawę i poinformują o możliwości podjęcia kroków prawnych skutkujących unieważnieniem umowy kredytowej, bądź niektórych jej postanowień. Informacji na ten temat zasięgną Państwo pod numerem telefon 884 800 438 lub bezpośrednio w siedzibie Fundacji mieszczącej się przy ulicy Lwowskiej 28/22 w Zamościu.